Welkom bezoeker. [ Inloggen ] [ Tekstgrootte A A A | Weergave: Presentatie / Normaal ]
[ Portaal ] [ Sitemap ] [ Zoeken ]

 

Counselen is een niet-sturende (non-directieve) manier van hulpverlening met als voornaamste doel de patiënt te helpen zicht te krijgen op onduidelijke en verwarrende gevoelens (Egan 1990, Davis *1991, Hargie 1993, Lang 1993, Hunter 1994). Counselen is daarom bij uitstek geschikt om patiënten te helpen beslissingen te nemen waarbij niet zozeer een gebrek aan kennis of praktische problemen de uitvoering van het advies in de weg staan, maar waarbij zich vooral emotionele bezwaren en weerstanden voordoen. Bij deze vorm van adviseren is het de patiënt die het meeste werk verzet. U stimuleert de patiënt zijn gedachten en vooral zijn gevoelens te verwoorden en bewaakt tevens de voortgang van het gesprek. Zonodig geeft u aanvullende informatie, maar dan wel op een neutrale manier. U stelt dus niet een 'beste' oplossing voor, ook niet als de patiënt daarom vraagt, en u geeft in elk geval geen oordeel over, laat staan kritiek op de door de patiënt voorgestelde oplossing(en).

 

 

Het gebruik van een verduidelijkende vaardigheid is nuttig als u merkt dat bepaalde aspecten van het probleem waarover de patiënt vertelt, onvoldoende worden belicht.

-      Hardop denken: U vertelt de patiënt welke gedachten zijn verhaal bij u oproept. Daarmee bereikt u dat de patiënt weet wat er in u omgaat en het geeft u de gelegenheid om uw gedachtengang te laten toetsen door de patiënt. Deze kan daarop zijn correcties en aanvullingen geven. Wanneer u even vastzit in het gesprek, geeft het u ook een denkpauze. Door alles nog eens hardop op een rijtje te zetten en uw eigen ideeën daarbij te vertellen, kunt u een nieuwe opening in het gesprek maken en geeft u de patiënt bovendien het gevoel dat hij deelgenoot is van uw gedachten. Bijvoorbeeld:

-      Interpreteren: U plaatst het verhaal van de patiënt in een ander kader of u geeft er een andere betekenis aan. Dat kan de patiënt uitnodigen om zijn verhaal eens in een ander daglicht te zien. Bijvoorbeeld:

-      Nuanceren: U laat de patiënt zien dat zijn verhaal meer aspecten bevat dan wat er voor de patiënt zelf sterk op de voorgrond staat. Daarmee kunt u doorbreken dat de patiënt zich aan een enkel punt blijft vastklampen. Bijvoorbeeld:

-      Confronteren: Hiermee gaat u nog een stap verder dan bij nuanceren. U wijst de patiënt op tegenstrijdigheden in zijn gevoelens en ideeën. Mits rustig, veronderstellend en vooral voorzichtig gepresenteerd, kan dit een heilzaam effect hebben. De patiënt merkt dat u goed luistert, zijn tegenstrijdigheden opmerkt, maar hem daarom niet afwijst. Bijvoorbeeld:

 

 

Hiertoe behoren een aantal vaardigheden die allen tot doel hebben de patiënt te motiveren door te gaan met zijn zoektocht naar de beste oplossing of beslissing. Als belangrijkste noemen we hier:

-      Positieve feedback: U laat de patiënt merken dat u respect en waardering hebt voor zijn aanpak en voor hetgeen de patiënt tot nu toe heeft bereikt;

-      Positief labellen: Gevoelens of ervaringen die door de patiënt als (zeer) negatief worden gezien, geeft u een positieve betekenis. Bijvoorbeeld:

P:             "Ik vind het zo waardeloos van mezelf dat ik zo onaardig ben geweest tegen mijn man"

A:             "Ik begrijp dat u het erg vindt dat u uw man heeft gekwetst, maar u bent ook eerlijk tegenover hem geweest"

-      Faseren: U stelt een stapsgewijze aanpak voor zodat de patiënt de tijd krijgt om alles goed op een rijtje te zetten en gaandeweg toe te leven naar het moment van beslissen. Bijvoorbeeld:

-      Steun mobiliseren: U stelt voor dat de patiënt zijn ideeën bespreekt met anderen, bijvoorbeeld diens partner of een lotgenoot, alvorens een besluit te nemen. Ook dat schept ruimte voor de patiënt om naar de beslissing toe te leven en maakt het de patiënt bovendien mogelijk de last van de beslissing met anderen te delen;

-      Contact versterken: Het contact met de patiënt wordt voor een belangrijk deel bepaald door uw betrokkenheid en acceptatie tijdens het gesprek. Dit contact versterkt u door aan te geven dat u beschikbaar bent voor een volgend gesprek en/of door een afspraak te maken voor een volgend gesprek. De patiënt weet dan dat hij ook in de toekomst kan rekenen op uw steun. Dit besef kan de patiënt helpen bij zijn onzekerheid over de toekomst en daarmee zijn beslissing vergemakkelijken.

 

 

Tijdens het gesprek kan blijken dat de patiënt onvoldoende of onjuiste kennis heeft over een bepaald onderwerp. Ook in een counselend gesprek is er dan plaats voor een aanvullende uitleg aan de patiënt. De valkuil bij het geven van deze uitleg is echter dat u hierin gerichte adviezen verpakt. U probeert dan de emotionele problemen van de patiënt wederom met rationele middelen te lijf te gaan. U vertelt bijvoorbeeld aan de patiënt wat gezien de overwegingen volgens u de beste keuze is, wat de patiënt wel of niet zou moeten doen, etc. U ontloopt deze valkuil door alleen informatie te geven die bestaat uit feiten en inzichten (hoe is het) en mogelijkheden (hoe zou het kunnen). Bijvoorbeeld:

en niet:

 

 

Veel counselingsgesprekken gaan over gevoelens en beslissingen die los staan van uw specifieke deskundigheid als arts, maar meer die vooral te maken hebben met levenservaring. Door een eigen ervaring te vertellen laat u de patiënt merken dat u diens gevoelens en (keuze)probleem herkent en laat u weten hoe u daarmee bent omgegaan. Dit heeft als positieve effect dat de patiënt de erkenning voelt van zijn gevoelens en de overeenkomst ziet tussen zijn en uw situatie die hem op nieuwe ideeën kan brengen. Het gesprek wordt er bovendien gelijkwaardiger van.

 

 

In de voorafgaande hoofdstukken is al op diverse plaatsen gesproken over metacommunicatie. Toch willen we hier nogmaals wijzen op de grote kracht van deze vaardigheid als het gesprek dreigt te stagneren of een niet gewenste richting uitgaat, hetgeen zich vooral voordoet in gesprekken waarin emoties sterk aanwezig zijn. De vormen van metacommunicatie die we in paragraaf 3.14 ?? al hebben genoemd zijn de procedure‑opmerking en het situatie‑verduidelijken. In een counselend gesprek is zo'n ingreep zeker op zijn plaats als blijkt dat het gesprek verkeerde verwachtingen oproept bij een patiënt. De patiënt kan bijvoorbeeld denken dat u niet alleen over zijn problemen wilt praten, maar dat u ook een beslissing voor hem gaat nemen. Zodra u dit merkt, kunt u een metacommunicatief intermezzo inlassen en duidelijk uitspreken welke hulp de patiënt van u kan verwachten. Bijvoorbeeld:

 

 

Soms merkt u dat een patiënt over een bepaald onderwerp niet wil praten, terwijl uw inschatting is dat een (advies)gesprek hierover zeker zinnig zou zijn. Ook kan een patiënt tijdens een gesprek dichtklappen en bepaalde zaken absoluut niet willen of kunnen bespreken. In zo'n geval rest u niets anders dan het gesprek over dit onderwerp te beëindigen. U kunt het betreffende onderwerp echter wel agenderen. Agenderen wil zeggen dat u de patiënt laat weten dat u het onderwerp de moeite van bespreken waard vindt, maar dat de patiënt zelf het tijdstip daarvoor kan bepalen. Bijvoorbeeld: