Fase 4: Vervolg bespeken en het gesprek beeindigen

 Fase 4 - Het vervolg bespreken en het gesprek beëindigen
Wanneer op een gegeven moment alle belangrijke informatie aan de patiënt is verteld en ook de patiënt
niet zelf meer met nieuwe vragen komt, kunt u het slecht-nieuwsgesprek afronden. Geef een overzicht van de onderwerpen die aan bod zijn gekomen en nodig de patiënt uit nog resterende vragen te stellen. Bijvoorbeeld:
"We hebben het nu gehad over de resultaten van het darmonderzoek dat bij u is gedaan. Helaas
bleek daaruit dat u darmkanker heeft. Als behandeling adviseren we u een operatie, gevolgd door een bestralingsbehandeling. Ik heb u ook uitgelegd dat we nog verder gaan onderzoeken of de kanker naar elders in uw lichaam is uitgezaaid en ook de klieren in uw oksel moeten onderzoeken om te bepalen of er nog een verdere behandeling nodig is. Ik denk dat we daarmee de belangrijkste zaken nu wel hebben besproken. Maar misschien zijn er nog vragen waar u nu al een antwoord op
wilt?"
Ter controle van het begrip van uw uitleg kunt u de patiënt vervolgens uitnodigen om in eigen woorden de belangrijkste punten nog eens te herhalen. Dit lijkt overdreven, zeker wanneer u tijdens uw uitleg al
regelmatig controlerende momenten hebt ingebouwd, maar deze controle is nodig voor uzelf én voor de patiënt. U kunt daardoor nagaan hoe de informatie is overgekomen. Welke aspecten zijn vooral blijven hangen en welke aspecten zijn door de emotionele verwarring weer vergeten. Door de patiënt zelf te laten herhalen wat u heeft verteld, helpt u de patiënt om de belangrijkste zaken te onthouden en geeft u
daarmee houvast. Bijvoorbeeld:
"Ik heb u nu heel veel verteld. Ik vind het belangrijk om te weten of wat ik u heb verteld ook goed is overgekomen. Daarom zou ik u willen vragen om het in uw eigen woorden nog eens te herhalen. Wat gaat u bijvoorbeeld aan uw .... (partner, kinderen) vertellen?"
Wil de patiënt een weloverwogen beslissing kunnen nemen over zijn verdere hulpverlening, dan dient de patiënt uw informatie niet alleen te hebben begrepen, maar ook emotioneel enigszins te hebben verwerkt. Het verwerkingsproces heeft echter tijd nodig en gebeurt bij voorkeur in de eigen omgeving. Zeker als er heftige emoties zijn opgetreden, maar ook als er te weinig tijd is om het gesprek rustig voort te zetten, is het verstandig om het nemen van beslissingen over het verdere zorgtraject uit te stellen tot een volgend gesprek. U kunt beter het gesprek beëindigen op het moment dat u denkt dat de patiënt de
belangrijkste boodschap en uw aanvullende uitleg heeft begrepen. In een volgend gesprek kan dan nogmaals worden ingegaan op de vragen van de patiënt en kan gezamenlijk worden besloten over het verdere zorgtraject.
De afrondende fase van het slecht-nieuwsgesprek heeft dan vooral tot doel om de patiënt voldoende houvast te geven voor de periode tot aan het volgende gesprek. Daartoe maakt u een korte samenvatting van hetgeen er op korte termijn gaat gebeuren en van de afspraken die met de patiënt hiervoor zijn of nog worden gemaakt. Het gaat om een overzicht van wat er wanneer gaat gebeuren en met wie de patiënt dan te maken krijgt. Eén van deze afspraken is het vervolggesprek met uzelf, waarin u alles nog eens kunt uitleggen en kunt ingaan op alle nieuwe vragen van de patiënt. Vraag de patiënt om deze vragen in de komende dagen op te schrijven. Bijvoorbeeld:
"We hebben afgesproken dat we elkaar over twee dagen weer zien, zodat ik u wat meer kan vertellen over de behandeling en u de gelegenheid heeft al uw vragen te stellen. Ik stel voor dat u de komende dagen al uw vragen opschrijft, zodat ze ook allemaal aan bod komen. Vind u dat goed?" 
Ter afsluiting van het gesprek biedt u de patiënt de mogelijkheid aan om na het gesprek van de eerste
schrik te bekomen en alles nog eens voor zichzelf op een rijtje te zetten. Indien mogelijk biedt u aan dat een verpleegkundige of andere medewerker beschikbaar is voor de opvang na het gesprek, zodat de patiënt direct bij iemand terecht kan met alle vragen die ongetwijfeld nog opkomen.
Overhandig tenslotte het voorlichtingsmateriaal dat u heeft toegezegd en begeleid de patiënt naar de uitgang of naar de balie voor het maken van verdere afspraken. Neem daar afscheid van de patiënt en benadruk nogmaals dat u elkaar op korte termijn weer ziet. Zie ook de punten van de voorbereiding (paragraaf 3.3). 

Valkuilen in Fase 4 - Het vervolg bespreken en het gesprek beëindigen
Zoals gezegd is de vierde fase van het slecht-nieuwsgesprek vooral van belang voor het houvast. Dit houvast komt op losse schroeven te staan wanneer u:
- geen duidelijke afspraken maakt met de patiënt voor de korte termijn;
- ervan uitgaat dat de patiënt op de hoogte is van bepaalde procedures en u deze kennis niet controleert;
- in het gesprek aandringt op een beslissing, bijvoorbeeld over de keuze van een behandeling;
- het vertrouwen van de patiënt schaadt door afspraken niet na te komen, beslissingen buiten de patiënt om te nemen, de privacy van de patiënt niet te respecteren, etc.;
- de patiënt na het gesprek aan zijn lot overlaat;
- niet nagaat of de patiënt hulp nodig heeft om weer thuis te komen, bijvoorbeeld een patiënt die met de auto is gekomen en nu te geëmotioneerd is om zelf naar huis te rijden.
- andere hulpverleners waarmee de patiënt in contact komt, niet tijdig en/of onvoldoende op de hoogte brengt.

Ga door met: samenvatting